Vroege DOS-virussen

Het ontwerpen van computervirussen maakt niet alleen inherent onderdeel uit van de geschiedenis van de netwerkinformatica, maar ook van subculturen die virussen inzetten om bestaande economische systemen en politieke machtsstructuren te ontwrichten. Ondanks de dubieuze middelen en schadelijke gevolgen, wordt het design van computervirussen vaak – vooral in eerdere decennia – in verband gebracht met radicale denkbeelden en met pogingen een meer gelijkwaardige en rechtvaardige wereld te creëren.

De eerste DOS-computervirussen werden geassocieerd met tech-liefhebbers, pranksters en de positie die zij innamen binnen de popcultuur; op het grensvlak van andere soorten epidemieën. De mediahysterie over computervirussen die in de jaren ‘80 losbrak, kan niet los gezien worden van biologische virussen. De overeenkomst tussen cybercrime en immunologie, hoofdzakelijk aangewakkerd door de aidsepidemie en de eerste noemenswaardige computervirussen, had wereldwijde onrust en ontstaan van bepaalde ideologieën tot gevolg.

Virussen zijn het resultaat van menselijk ontwerp, maar ze brengen ook een niet-menselijke kracht op gang, hetgeen een meer dan metaforische gelijkenis tussen biologische ziektes en computerziektes met zich meebrengt: beide zijn een vorm van lichamelijke invasie. De manier waarop computerveiligheid en virussen worden gezien en bestreden, komt voort uit dominante culturele opvattingen over immunologie, seksualiteit en de wet. Virussen besmetten, verspreiden zich en veroorzaken epidemieën.

Met de opkomst van het internet en de introductie van de ‘Macro Language’, ontwikkeld door Microsoft, konden virussen zich steeds sneller verspreiden en zo steeds grotere schade aanrichten. Het ontwerpen van virussen werd steeds toegankelijker door de groeiende populariteit van zogenaamde virus generators. Met deze DIY-toolkits kon iedereen met basale kennis van computers zijn of haar eigen virus ontwerpen, inclusief de manier van verspreiding en besmetting, en de anti-antivirus-capaciteit.

Dit is de tijd waarin social engineering wordt toegepast op de massamailing van malware. De makers richten zich niet langer op het vinden van technologische loopholes, maar zetten hun creativiteit in om berichten te ontwerpen die de zwakke sociale kanten van de mens uitbuiten. Hun ontwerpen zorgen ervoor dat slachtoffers e-mailbijlagen openen met daarin besmette documenten, links of peer-to-peer-netwerken. Wanneer het slachtoffer op de bijlage heeft geklikt, die van een betrouwbare bron lijkt te komen –een vriend, collega of bekende organisatie–, dringen wormen het geheugen van de computer binnen en wordt een code geactiveerd die de computer besmet. De worm vermenigvuldigt zich, met als gevolg dat het virus zich naar andere computers kan verspreiden.

Ransomware

Toen criminele organisaties en antivirussoftwarebedrijven zich realiseerden dat ze konden profiteren van hun virale creaties, kreeg ransomware voet aan de grond. Dit type malware zet de computer van een gebruiker op slot, zodat zij niet meer bij hun systeem of persoonlijke bestanden kunnen komen, en eist hierna losgeld om weer toegang te verlenen. Kwaadaardige spam, ook wel malspam genoemd, wordt verzonden via ongewenste e-mails en is een van de meest gangbare besmettingsmethoden. Malspam maakt gebruik van social engineering om mensen te misleiden zodat zij bijlagen openen of klikken op links die klaarblijkelijk zijn verzonden door legitieme instellingen of persoonlijke contacten.

Een andere populaire besmettingsmethode is malvertising, waarbij internetgebruikers door online advertenties, die zelfs op legitieme websites te vinden zijn, naar criminele servers worden geleid. De advertenties kunnen zelfs zonder erop te klikken, en zodoende zonder medeweten van de gebruiker, worden geactiveerd. De servers achterhalen vervolgens persoonlijke gegevens van de gebruiker om zo de meest geschikte malware voor het slachtoffer te vinden.

Geopolitieke Wapens

In het streven naar productiviteit en efficiëntie is de maatschappij steeds afhankelijker geworden van digitale technologieën, die bovendien allemaal onderling met elkaar in verbinding staan. Dit heeft ertoe geleid dat cruciale infrastructuren zoals water- en energievoorzieningen, overheidsinstellingen, banken en transport, nog vatbaarder zijn geworden voor besmetting met computervirussen.

In juni 2017 legde de malware NotPetya het operationele vermogen van de Oekraïense regering en verschillende overheidsinstellingen plat. Luchthavens, ziekenhuizen, energiebedrijven, banken, geldautomaten en kaartbetalingssystemen werden besmet. Het virus verspreidde zich over de hele wereld en trof bedrijven zoals Maersk, Merck en TNT Express, het kreeg gegevens in handen en beschadigde computerbestanden op permanente basis, hetgeen resulteerde in grootscheepse verliezen en schade.

Nu cyberdreigingen steeds complexer worden, en daarbij nationale grenzen overschrijden en invloed uitoefenen op de wereldpolitiek, hebben regeringen, internationale organisaties en particuliere bedrijven besloten de strijd aan te gaan. Naast marktontwikkelingen op het gebied van computertechnologie, veiligheidssystemen, virusonderdrukkers en virussoftware, maken nu ook defensie en inlichtingendiensten gebruik van black hat hackers-strategieën. Zij combineren cyberveiligheidsmaatregelen met traditionele militaire middelen om sneller en beter te kunnen reageren op aanvallen. Dit resulteert in wat wij kennen als elektronische oorlogsvoering en cyberoorlogen.