Het eerste computervirus werd 33 jaar geleden ontworpen. Sindsdien zijn er meer dan een miljoen virussen ontwikkeld, raakten honderden miljoenen apparaten geïnfecteerd, gingen miljarden verloren door productiviteitsverlies, en is deze zogenaamde malware uitgegroeid tot een digitaal wapen van geopolitiek belang.
Van vroege DOS-virussen tot geavanceerde gijzel- en spionagesoftware
In Malware: Symptoms of Viral Infection, samengesteld door Bas van de Poel en Marina Otero Verzier, verbeelden simulatiesoftware, archiefmateriaal en artistieke interpretaties de verschillende momenten in de transitie van hobbywerk naar ingrijpende internationale cybercriminaliteit.
Het startpunt zijn de relatief onschuldige DOS-virussen, zoals bijvoorbeeld Brain, CoffeeShop en Crash waarmee de makers, vaak met humor, de visuele mogelijkheden van het besturingssysteem opzochten. Met de opkomst van internet gingen virussen zich sneller verspreiden, eerst in de vorm van emailwormen zoals Anna Kournikova, Happy99 en Melissa, en later als ransomware, criminele gijzelsoftware met namen als PolloCrypt, Kenzero en Cryptolocker.
Sinds de afgelopen 15 jaar worden computervirussen ook ingezet als spionagesoftware en geopolitiek wapen door overheden. Het Stuxnet virus bijvoorbeeld werd ontwikkeld door de Amerikaanse en Israëlische overheid om het nucleaire programma van Iran te saboteren. De NotPetya cyberaanval, volgens geruchten gemaakt met inmenging van Rusland, legde de computers van ziekenhuizen, banken en de overheid in Oekraïne plat. Ook Nederland heeft een Defensie Cyber Commando dat digitale systemen van tegenstanders kan aanvallen, manipuleren of uitschakelen.
De dreiging van computervirussen is inmiddels zo groot dat wereldwijd cybermaatregelen met militaire verdediging worden geïntegreerd: het resultaat is wat we kennen als een cyberoorlog.
Anonieme designpraktijk
Hoewel we alle mogelijke pogingen doen om besmetting te voorkomen, heeft een goed gemaakt computervirus ook iets spannends, en zelfs 'moois'. De designpraktijk die achter virussen schuilgaat blijft vaak anoniem en verborgen maar wordt in deze tentoonstelling juist uitgelicht. De paradox van de ‘schoonheid’ en complexiteit van dit soort technologie wordt zichtbaar gemaakt: hoe slimmer het ontwerp van een virus in elkaar zit, des te schadelijker zijn de mogelijke gevolgen.
-------
Het onderzoek voor de tentoonstelling wordt uitgevoerd door Bas van de Poel, in samenwerking met de afdeling Research van Het Nieuwe Instituut.
Bij de tentoonstelling verschijnt een uitgebreid web dossier: malware.hetnieuweinstituut.nl/
De tentoonstelling wordt mede mogelijk gemaakt door Kaspersky
Noot voor de redactie
Neem voor aanvullende informatie over Malware, aanvragen voor interviews met de curatoren of het plannen van een (voor)bezichtiging contact op met Michel Langendijk, m.langendijk@hetnieuweinstituut.nl of via +31(0)6 4096 3010.
Opening: Malware opent op 4 juli 2019 om 19:00 met een lezing door Jussi Parikka, auteur van Digital Contagions: A Media Archaeology of Computer Viruses, gevolgd door korte inleiding door de curatoren.
